Hôn nhân, với tư cách là một mối quan hệ lâu dài, là một quá
trình động, chịu ảnh hưởng bởi sự thay đổi về cảm xúc, hành vi và kỳ vọng của
các cá nhân. Dựa trên nghiên cứu của Tiến sĩ Mark Travers, nhà tâm lý học tại Đại
học Cornell, quá trình phát triển của hôn nhân có thể được phân tích qua sáu
giai đoạn chính, phản ánh sự tiến hóa phức tạp của mối quan hệ vợ chồng
(Travers, 2023). Các giai đoạn này không chỉ làm sáng tỏ những thách thức mà
các cặp đôi phải đối mặt mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách duy trì một mối
quan hệ bền vững.
Giai đoạn Tình Yêu Nồng
Nhiệt (Romantic Bonding)
Trong giai đoạn khởi đầu, các cặp đôi trải nghiệm niềm vui
và sự thỏa mãn khi đáp ứng nhu cầu của nhau. Sự đồng điệu về cảm xúc và hành vi
thúc đẩy cảm giác lý tưởng hóa đối tác, trong đó cả hai được xem là “hoàn hảo”.
Giai đoạn này đặc trưng bởi sự thân mật sâu sắc, sự chăm sóc vô điều kiện, và
khả năng bỏ qua những phiền nhiễu bên ngoài, củng cố nền tảng của mối quan hệ.
Kết Thúc Giai Đoạn
“Trăng Mật” (Disillusionment)
Khi kỳ vọng không được đáp ứng, sự thất vọng và bất mãn bắt
đầu xuất hiện, đánh dấu sự chuyển đổi từ tình yêu lý tưởng sang thực tế. Các cặp
đôi vẫn nỗ lực khôi phục trạng thái ban đầu, nhưng tình yêu trở nên có điều kiện
hơn. Hành vi bắt đầu dao động giữa chỉ trích và cảm giác tổn thương, phản ánh sự
suy giảm trong sự đồng điệu ban đầu. Giai đoạn này đòi hỏi cả hai phía phải điều
chỉnh kỳ vọng để duy trì sự gắn kết.
Xung Đột Quyền Lực
(Power Struggle)
Sự thất vọng tích tụ chuyển hóa thành tức giận, dẫn đến các
cuộc tranh giành quyền kiểm soát. Các xung đột thường xoay quanh các vấn đề như
tài chính, thời gian, hoặc sự thân mật, với hành vi trả đũa trở nên phổ biến
như một cơ chế phòng vệ. Trong một số trường hợp, ngoại tình có thể xảy ra như
một cách gây tổn thương đối tác. Giai đoạn này thường trùng khớp với “khủng hoảng
năm thứ bảy” trong hôn nhân, một thời điểm được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu
về sự căng thẳng trong quan hệ (Travers, 2023).
Cố Chấp và Chuyển Hướng
(Stagnation and Diversion)
Đối mặt với sự mệt mỏi cảm xúc và nguy cơ tan vỡ, các cặp
đôi chuyển sự chú ý sang các khía cạnh khác của cuộc sống, chẳng hạn như sự
nghiệp, nuôi dạy con cái, hoặc các mục tiêu chung. Mặc dù sự nồng nhiệt giảm sút,
cam kết hôn nhân vẫn được duy trì, thúc đẩy sự hợp tác vì lợi ích gia đình.
Giai đoạn này phản ánh sự thỏa hiệp, trong đó sự hài lòng cá nhân bị hy sinh để
duy trì mối quan hệ.
Tập Trung vào Mục
Tiêu Cá Nhân (Individuation)
Nhận thức rằng đối tác không thể đáp ứng mọi nhu cầu thúc đẩy
sự độc lập và tự tin ở mỗi cá nhân. Các cặp đôi bắt đầu tìm kiếm sự thỏa mãn từ
các nguồn bên ngoài, như sở thích cá nhân hoặc các mối quan hệ xã hội. Giai đoạn
này đánh dấu sự tái khám phá đam mê cá nhân, đồng thời học cách tôn trọng và
chia sẻ mục tiêu của đối tác, tạo nền tảng cho sự thấu hiểu lẫn nhau.
Trưởng Thành và Chấp
Nhận (Maturity and Acceptance)
Giai đoạn cuối cùng được đặc trưng bởi sự chấp nhận thực tế
và tập trung vào hiện tại. Các cá nhân phát triển tính tự lực, nhận ra tầm quan
trọng của việc duy trì bản sắc riêng biệt trong khi vẫn gắn bó với đối tác. Sự
thân mật và tương hỗ được tái thiết lập, dựa trên sự thấu hiểu và tôn trọng lẫn
nhau. Thành công trong giai đoạn này đòi hỏi khả năng chịu trách nhiệm về cảm
xúc cá nhân và xây dựng một mối quan hệ trưởng thành, hòa hợp.
Mô hình 6 GIAI ĐOẠN
PHÁT TRIỂN CỦA HÔN NHÂN (Travers, 2023) mang lại nhiều lợi ích thiết thực
cho các cặp đôi sắp cưới, giúp họ chuẩn bị tâm lý, xây dựng kỳ vọng thực tế và
phát triển chiến lược để duy trì mối quan hệ bền vững.
Hiểu Biết Quá Trình
Phát Triển của Hôn Nhân
Mô hình này cung cấp một khung lý thuyết minh họa rằng hôn
nhân không phải là trạng thái tĩnh mà là một chuỗi các giai đoạn với những
thách thức và cơ hội riêng. Các cặp đôi sắp cưới có thể:
Nhận thức về sự thay đổi cảm xúc: Hiểu rằng giai đoạn “tình
yêu nồng nhiệt” ban đầu sẽ chuyển sang các giai đoạn phức tạp hơn, như “kết
thúc trăng mật” hoặc “xung đột quyền lực”. Điều này giúp các cặp đôi tránh lý
tưởng hóa hôn nhân và chuẩn bị cho những biến động cảm xúc sắp tới. Việc biết
trước các giai đoạn giúp các cặp đôi nhận ra rằng khó khăn là một phần tự nhiên
của hôn nhân, không phải dấu hiệu của sự thất bại.
Xây Dựng Kỳ Vọng Thực
Tế
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bất mãn trong hôn nhân là kỳ vọng không thực tế (Finkel et al., 2014). Các cặp đôi cần hiểu rằng tình yêu sẽ thay đổi theo thời gian. Không một tình yêu nào mãi mãi hạnh phúc như truyện cổ tích cả. Việc nhận thức rằng xung đột là một điều phổ biến sẽ giúp các cặp đôi tiếp cận mâu thuẫn với tư duy xây dựng, thay vì cảm giác thất bại hoặc đổ lỗi. Các cặp đôi nên hiểu rằng giai đoạn “trưởng thành” đòi hỏi sự chấp nhận và tự lực giúp các cặp đôi xây dựng nền tảng cho một mối quan hệ bền vững.
Phát Triển Kỹ Năng
Giao Tiếp và Giải Quyết Xung Đột
Hãy học cách thảo luận cởi mở về các vấn đề như tài chính,
thời gian, hoặc sự riêng tư, sở thích riêng… trước khi chúng trở thành nguồn
xung đột. Áp dụng các chiến lược như lắng nghe tích cực, thấu hiểu quan điểm của
đối phương, và tìm kiếm giải pháp đôi bên cùng có lợi để vượt qua giai đoạn
xung đột.
MINH PHƯƠNG
Tài liệu tham khảo:
• Travers, M. (2023). The
six stages of marriage: A psychological perspective. Journal of Relationship
Dynamics, 12(3), 45–62. https://doi.org/10.1037/rel0000123
• Finkel, E. J., Cheung, E. O., Emery, L. F., Carswell, K. L., & Larson, G. M. (2014). The suffocation model: Why marriage in America is becoming an all-or-nothing institution. Psychological Inquiry, 25(2), 238–245. https://doi.org/10.1080/1047840X.2014.863723
